Als je de regie in eigen hand wilt nemen

Voorzorgcirkels voor ouder wordende wijkbewoners

Lekker blijven wonen willen we allemaal. Zo lang mogelijk wonen op een plek waar je het naar je zin hebt met zo min mogelijk zorg van buiten. Maar dat is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Vooral voor mensen die alleen wonen en mensen met beginnende dementie, constateert Maaike Santema die onder meer actief is voor Alzheimer Nederland in de gemeente Stede Broec. Vandaar dat ze aandacht vraagt voor het fenomeen voorzorgcirkels Een idee van projectleider vergrijzing en ouderenzorg Henk Geene, waarbij een groepje mensen bij elkaar in de buurt zorgt voor onderlinge hulp en ondersteuning.

We kunnen er niet omheen. De vergrijzing en de behoefte aan zorg nemen toe. In 2040 zullen er twee keer zoveel ouderen zijn dan in 2020. Mantelzorgers zijn gemiddeld zeventig jaar en zijn steeds vaker overbelast. Kinderen wonen vaak niet meer in de buurt van hun ouders. En aan werkenden in de zorg is al jaren een schreeuwend tekort. Hoe zorg je er met deze gegevens voor dat je toch prettig oud wordt op een manier die bij jou past?

Dat is een vraagstuk dat ook Maaike Santema bezighoudt.  Maaike Santema was in haar werkzame leven leidinggevende bij verschillende zorginstellingen in oostelijk West-Friesland. Sinds haar pensionering zet ze haar deskundigheid en ervaring als het gaat om zorg voor ouderen vrijwillig in. Zo is ze al twaalf jaar actief als vrijwilliger voor Alzheimer Nederland, waarvan acht jaar als voorzitter van de afdeling Stede Broec. Vorig jaar startte ze de Onvergetelijke Kookclub in de gemeente Stede Broec. Lees hierover ook het artikel op lekkerblijvenwonen.nl

Kwetsbaar

“We moeten met zijn allen beter stilstaan bij de vraag hoe we omgaan met alleen wonende ouderen,” zegt Maaike. “Die zijn in het algemeen al zeer kwetsbaar en dan heb ik het nog niet eens over de mensen met dementie. Daar gaat het nog redelijk goed mee zolang ze een mantelzorger hebben. Maar als de mantelzorger wegvalt, en iemand met dementie alleen komt te staan, heb je een gigantisch groot probleem.”

“Ik heb namens Alzheimer Nederland onder meer een lotgenotengroep begeleid. En daar zag ik wat er gebeurt als een mantelzorger van iemand met dementie tijdelijk wegvalt, omdat hij of zij bijvoorbeeld naar het ziekenhuis moet of zelf even ontlast moet worden van de zware zorgtaak. Dan wordt degene met dementie tijdelijk opgenomen in een verpleeghuis, maar dat gaat regelmatig mis. Zo iemand raakt volledig gedesoriënteerd. Heeft het gevoel in de steek gelaten te worden en begrijpt niet waarom.”

“We weten allemaal van mantelzorgers dat ze meestal heel lang doorgaan, totdat er wat gebeurt. En onze maatschappij is er niet op berekend om vervolgens te zorgen dat de dingen worden opgepakt die dan op dat moment moeten gebeuren.”

Alleen wonen

“Maar het gaat dus niet alleen om mensen met dementie. Alleenwonende ouderen die zich op het eerste gezicht prima redden, lopen in feite ook een groot risico. Vooral bij 80-plussers die alleen wonen, is, statistisch gezien, de kans groot dat er iets gebeurt. Als je als 80-jarige alleen woont en je breekt je heup, dan word je dus na twee dagen uit het ziekenhuis ontslagen, en dan? Dat zijn dingen waar ik zelf ook over na moet gaan denken. Wat zou ik doen, als mij dat overkwam? Naar een zorghotel? Die zijn hier niet in de buurt. Revalideren in een verpleeghuis dan? In feite heb je dat niet eens nodig, want als je nog redelijk vitaal bent, heb je genoeg aan iemand die af en toe je boodschappen doet en die je helpt bij het aantrekken van je broek en je sokken omdat je even niet mag bukken. Met de thuiszorg kan dat niet opgelost worden, want daar is een groot tekort aan. En stel dat er niks anders op zit en je moet toch tijdelijk naar een verpleeghuis? Dan is de kans groot dat je niet in je eigen dorp of wijk kunt blijven. Waardoor het ook weer lastiger is voor vrienden om je op te zoeken.”

Voorzorgcirkels

“Ik zou ook niet meer terug willen naar de jaren zeventig hoor, toen je je zodra je 65 was, inkocht in een verzorgingshuis. Maar nu zijn alle verzorgingshuizen in feite omgebouwd tot verpleeghuizen en is er niet goed nagedacht wat er nou werkelijk moet gebeuren om de ouder wordende mensen te kunnen bieden wat ze nodig hebben.

Het is een onderwerp waar ik het over heb, ook met mijn leeftijdgenoten. En toen las ik de blogs van Henk Geene op zorgsaamwonen.nl over de voorzorgcirkels. Hij is ook de auteur van het boek ‘Voorzorgcirkels als antwoord op de vergrijzing’. En eerlijk gezegd lijkt me dat een prima oplossing.”

Voorzorgcirkels zijn groepen mensen van ongeveer tien tot dertien personen. Ouderen, familieleden, buren en vrijwilligers. Een deel van de groep heeft (af en toe) zorg en ondersteuning nodig en het andere deel kan die zorg en ondersteuning bieden. En de mensen die de ondersteuning bieden, weten dat zij over een aantal jaren wellicht degenen zijn die de ondersteuning nodig hebben. De ondersteuning kan variëren van vervoer of bijvoorbeeld hulp bij administratie tot en met het bieden van gezelschap en een luisterend oor. Zoals Henk Geele het verwoordt op zorgsaamwonen.nl: “Senioren zouden zich moeten aansluiten bij een voorzorgcirkel om zich te verzekeren tegen toekomstige ellende. Als je lid bent van zo’n cirkel, heb je garantie op hulp en steun. Dit kun je ontwikkelen voordat de problemen zich voordoen. Je hebt een netwerk nodig, anders loop je vroeg of laat vast.’

Een stelling waar Maaike Santema het hartgrondig mee eens is: "Dit zijn dingen waar we het met elkaar over moeten hebben. En in die voorzorgcirkels zie ik een kans. Maar dit lijkt me wel iets is waar professionele begeleiding bij nodig is vanuit een organisatie.”