Levenstestament

Als je zelf (even) geen beslissingen kunt nemen

Stel je voor dat je in een situatie komt waarin je zelf geen beslissingen meer kunt nemen. Dat kan ook tijdelijk zijn, bijvoorbeeld na een ongeluk. Maar als het gebeurt, wie beslist er dan voor jou over belangrijke dingen als geldzaken, medische behandeling of bijvoorbeeld de verzorging van de huisdieren? Om er zeker van te zijn dat in zo’n situatie de juiste beslissingen voor jou worden genomen, kun je een levenstestament opstellen.

Notaris Hans van der Horst van WFO Netwerk Notarisssen in Enkhuizen en Grootebroek stelt regelmatig een levenstestament op, maar wat hem betreft nog niet vaak genoeg: “We geven er lezingen over en schrijven erover in onze vaste column in het regionale blad ‘De Streken’, maar we merken nog steeds dat het onderwerp bij weinig mensen echt leeft.”

Hoe is het ‘levenstestament’ ontstaan?

“Het fenomeen levenstestament is zo’n jaar of tien geleden overgewaaid uit Amerika waar je via een soort ‘living will’ je wensen op papier kunt laten zetten rondom bepaalde medische situaties. De Raad van Europa kwam toen met het idee om dit ook in de Europese wetgeving te verankeren. Nu hadden we in Nederland al een algemene regeling rondom de volmacht. Dat was van oudsher meer een instrument waarmee bijvoorbeeld een kapitein ter zee ervoor kon zorgen dat zijn echtgenote tijdens zijn afwezigheid de bankzaken kon regelen. Meer stelde het ook niet voor, het was een puur zakelijke volmacht.

Maar in 2008 ontstond dus het idee om hier meer beroepsgroepen aan te koppelen. Het notariaat nam het initiatief en samen met het bankwezen, de medici en de kantonrechters hebben we het zogenoemde levenstestament vormgegeven. Zo werd het mogelijk om, naast geldzaken, ook zaken vast te leggen over medische behandelingen en onder bewindstelling. Het verschijnsel nam eigenlijk pas een grote vlucht na de nieuwe AWBZ-regeling in 2013.

Waarom was het toen opeens belangrijk om een levenstestament te hebben?

“Stel dat je de langstlevende ouder bent en zelf geen beslissingen meer kunt nemen. Je komt in een verzorgingshuis terecht en je huis wordt verkocht. Dan staat er opeens een heleboel geld op je rekening maar dat kan niet zomaar naar de kinderen. Officieel word jij dan, omdat je wilsonbekwaam bent, door de kantonrechter onder bewind gesteld. En de kantonrechter is degene die beslist. Die zal dan ook zeggen dat het geld van jou blijft. In zo’n situatie gaat meestal al het geld op aan de zorg.

Als je dat weet, zul je eerder besluiten om de regie in eigen hand te nemen door een levenstestament op te stellen met een volmacht voor in dit geval de kinderen. Daarin kan ook worden opgenomen dat de kinderen als gevolmachtigde aan zichzelf mogen schenken.”

Hoeveel levenstestamenten worden er opgesteld?

“Inmiddels worden elk jaar zo’n 125.000 levenstestamenten bijgeschreven in het landelijke register. Mocht je niet weten of iemand een levenstestament heeft opgesteld, dan kun je via dit register terugvinden of hij of zij zo’n akte heeft laten opmaken.
Als er geen volmacht of levenstestament is, kun je in vervelende situaties terechtkomen. Er is een voorbeeld van een man die werd opgenomen op de gesloten afdeling van een verpleeghuis. Zijn vrouw bleef alleen achter en verkocht het huis dat te groot was voor haar alleen. Toen bleek dat het huis op naam van haar man stond en dat zijn handtekening nodig was om het eigendom over te dragen. Haar man was onder bewind gesteld maar omdat het huis oorspronkelijk op zijn naam stond, stond haar helft van het vermogen nu ook onder bewind. Dat betekende dat de vrouw voor alles wat ze deed verantwoording moest afleggen aan de bewindvoerder. En toen ze een schenking wilde doen aan haar dochter, gaf hij daar dus geen toestemming voor…”

Was hier een volmacht niet voldoende geweest?

“Ja hier wel, maar in een levenstestament kun je dus meer dingen vastleggen op een duidelijke manier. En het is verstandig om daar goed over na te denken, want je kunt niet specifiek genoeg zijn. Ook daar bestaan schrijnende voorbeelden van. Bijvoorbeeld van kinderen die voor hun vader een persoonsgebonden budget (pgb) aanvroegen toen hij werd opgenomen in een verpleeghuis. Gelukkig had deze meneer een levenstestament opgesteld waarin stond dat de gevolmachtigde – één van zijn kinderen – alle beslissingen namens hem zou mogen nemen. Toch nam het zorgkantoor daar geen genoegen mee, omdat er niet letterlijk in stond dat hij of zij ook een pgb mocht beheren…

In het kort komt het erop neer dat je, als je de zaken niet of niet goed  geregeld hebt, te maken krijgt met de kantonrechter en dan wordt een bewindvoerder aangesteld. Weet je dat je zelfs als je in gemeenschap van goederen getrouwd bent niet automatisch de gevolmachtigde bent? Ook op jonge leeftijd kan het dus slim zijn om belangrijke zaken vast te leggen in een levenstestament.”

Wat moet je doen als je zo’n levenstestament wilt opstellen?

“Je kunt contact opnemen met een notaris die je daarin kan begeleiden. Wij sturen in dat geval een uitgebreide brochure toe met uitleg en een vragenlijst. Dan kun je alvast nadenken over wat je belangrijk vindt. Wij adviseren overigens wel om dit altijd met eventuele kinderen te bespreken. Het is belangrijk dat er draagvlak is voor wat je vastlegt. Zeker ook als het om gevoelige zaken gaat, zoals bijvoorbeeld euthanasie. Mensen vragen vaak of ze wensen op dat gebied ook kunnen vastleggen. Vandaar dat ik mijn lezingen over dit onderwerp ook altijd geef samen met een voormalig huisarts, die nu actief is als toetsingsarts voor euthanasie.”

Meer lezen en horen?

Op 8 oktober is er in Hoorn een informatiemarkt over een zorgeloze toekomst. Op deze informatiemarkt kunt u informatie ophalen over  juridische en financiële zaken rondom lekker blijven wonen.  U kunt hier terecht met uw vragen zoals: Vraagt u zich af wat u met de overwaarde van uw huis kunt doen?,  Hoe kunt u tot op hoge leeftijd lekker blijven wonen in uw eigen huis? of Hoe zorgt u ervoor dat voor u de juiste beslissingen worden genomen indien u dit niet meer kunt? Voor het antwoord op deze vragen en meer bent u van harte welkom op de informatiemarkt op 8 oktober bij Café Turf in Hoorn. Meer informatie via Facebook en onze activiteitenkalender.

Lees ook de drie gastblogs van Dorina van Beek (bewindvoerder voor ouderen en levensexecuteur) over dit onderwerp én de gastblog van seniorencoach Mariska Koeman over het levenstestament en andere zaken die je kunt regelen om zo lang mogelijk de regie in eigen hand te houden.